ارتباط افزایش حافظه اصلی با سرعت کامپیوتر  
آیا سرعت اجرای برخی برنامه ها بر روی کامپیوتر شما پائین است ؟ برای حل مشکل بدنبال چه راهکاری هستید ؟ آیا فکر می کنید اگر حافظه کامپیوتر خود  را افزایش دهید ، سرعت اجرای برنامه ها بهبود پیدا می نماید ؟  با مطالعه ایـن مطلب شاید پاسخ به سوالات فوق ، مشخص گردد.
افزایش حافظه اصلی کامپیوتر ( RAM ) ، باعث افزایش سرعت برخی عملیات در کامپیوتر می شود (واقعیتی انکار ناپذیر) . RAM یکی از مهمترین عناصر سخت افزاری موجود در کامپیوتر است که سیستم های عامل برای مدیریت بهینه  آن جایگاهی خاص را در نظر می گیرند . زمانی که یک برنامه کامپیوتری نظیر یک واژه پرداز و یا برنامه ای نظیر مرورگرهای وب را اجراء می نمائید ، ریزپردازنده موجود در کامپیوتر ، فایل اجرائی حاوی برنامه را از محل استقرار دائم ( هارد دیسک ) به درون حافظه اصلی کامپیوتر ، مستقر می نماید( فرآیند معروف Loading ). حجم فایل اجرائی برخی از برنامه ها نظیر Word و یا Excel  به پنج مگابایت می رسد. ریزپردازنده ، همچنین در این زمینه تعداد زیادی فایل های DLL مشترک ( dynamic link libraries ) ( بخش هائی از کدهای به اشتراک گذاشته شده توسط چندین برنامه ) را به درون حافظه منتقل می نماید  . فایل های DLL ممکن است بین بیست تا سی مگابایت ظرفیت داشته باشند . در ادامه ریزپردازنده فایل های حاوی داده مورد نیاز یک برنامه را که ممکن است چندین مگابایت باشند را نیز در حافظه مستقر می نماید ( میزان داده مستقر شده در حافظه به نوع برنامه و عملیاتی که انجام می دهد ، بستگی دارد ) . با توجه به موارد فوق ، یک برنامه معمولی به فضائی معادل چندین مگابایت ( مثلا" بین ده تا سی مگابایت ) به منظور اجراء نیاز خواهد داشت .
فرض کنید  که نرم افزارهای زیر بر روی کامپیوتر شما در حال اجراء می باشند : 

•  یک واژه پرداز
• یک صفحه گسترده
• یک برنامه گرافیکی
• سه تا چهار پنجره فعال ویندوز

علاوه بر برنامه های فوق ، سیستم عامل خود به تنهائی فضای زیادی را اشغال خواهد کرد . برنامه های فوق به فضائی بین یکصد تا یکصد و پنجاه مگابایت نیاز خواهند داشت ، ولی ممکن است کامپیوتر شما صرفا" دارای مثلا" شصت و چهار مگابایت حافظه باشد .
فضای اضافی توسط مدیر حافظه مجازی ( VMM )  ایجاد می گردد . VMM با جستجو در حافظه ، محلی را که در آن لحظه مورد نیاز نمی باشد را پیدا نموده  و بخش های فوق را در یک فایل Swap  بر روی هارد دیسک ذخیره می نماید. مثلا" در صورتی که برنامه پست الکترونیکی ( نظیر outlook ) فعال شده باشد و به مدت زمان مشخصی (مثلا" 45 دقیقه)  از آن استفاده نمی گردد ، VMM ، تمامی عناصر تشکیل دهنده فایل اجرائی مربوط به برنامه پست الکترونیکی را بهمراه فایل های DLL و داده  بر روی هارد دیسک منتقل می نماید . به فرآیند فوق،  Swapping out برنامه گفته می شود . در ادامه و زمانی که بر روی برنامه پست الکترونیکی کلیک می گردد ، VMM ، مجددا" تمامی اطلاعات مربوط به برنامه را از هارد دیسک خوانده و آنان را با برنامه دیگری که موجود در حافظه می باشد و از آن استفاده نمی گردد ، جایگزین می نماید . با توجه به این واقعیت که سرعت هارد دیسک نسبت به RAM کمتر می باشد ، فرآیند  "جایگزینی اطلاعات "  زمان خاص خود را داشته و عموما" این فرآیند با تاخیر انجام می شود .
در صورتی که شما دارای حجم اندکی حافظه می باشید ( مثلا" شانزده مگابایت ) ، VMM همواره و با فرکانس بیشتری اقدام به عملیات جایگزینی اطلاعات نموده و سرعت کامپیوتر بطرز کاملا" محسوسی کاهش خواهد یافت . در صورتی که کامپیوتر شما دارای 256 مگابایت حافظه می باشد ، VMM دارای فضای لازم بوده و فرآیند جایگزینی با فرکانس کمتری انجام شده و یا حضور آن چندان محسوس نباشد . در چنین مواردی با افزودن حافظه ، تاثیر بسیار زیادی در سرعت سیستم را مشاهده نخواهیم کرد .
برخی از برنامه ها ( نظیر فتوشاپ ، اکثر کمپایلرها ، اکثر برنامه های ویرایش فیلم و انیمیشن ) نیازمند حجم بسیار بالائی از حافظه به منظور انجام عملیات خود می باشند. در صورتی که این نوع برنامه ها را بر روی کامپیوتری که دارای حجم اندکی از حافظه است ، اجراء نمائید ، فرآیند جایگزینی بطور دائم انجام و سرعت اجرای این نوع  برنامه ها ، مطلوب نخواهد بود . با افزودن حافظه به سیستم و  بهینه سازی فرآیند جایگزینی ( و یا حذف آن ) ، برنامه های فوق با سرعت بالائی اجراء می گردند .

حافظه نهانگاهی یا Cache حافظه‌ای سریع درون پردازنده مرکزی است که جهت صرفه جویی در زمان مراجعه به حافظه اصلی بکار می‌‌رود. زمانی که پردازنده مرکزی به مکانی در حافظه اصلی نیاز داشته باشد احتمالاً در آینده نزدیک مجدداً به آن محل دسترسی خواهد داشت که به این اصلی همجواری زمانی می‌‌گویند. همچنین اگر پردازنده مرکزی به مکانی در حافظه اصلی نیاز داشته باشد احتمالاً در آینده نزدیک به مکان‌های مجاور آن نیز نیاز خواهد داشت که به این اصل همجواری مکانی می‌‌گویند. بر این اساس حافظه نهانگاهی در زمان دسترسی به یک مکان حافظه مکان‌های مجاور آن را نیز به درون پردازنده مرکزی می‌‌آورد تا در صورت نیاز سریعتر قابل دسترسی باشند و این اطلاعات را تا زمانی که مورد نیاز باشند در پردازنده مرکزی حفظ می‌‌کند. چون با افزایش سرعت پردازنده مرکزی، پردازنده مرکزی زمان بیشتری را در حال انتظار پاسخ حافظه اصلی می‌‌گذراند، حجم حافظه نهانگاهی تأثیر زیادی در بهبود کارایی پردازنده مرکزی دارد. برای ان که حافظه نهانگاهی تأثیر مثبتی در کارایی سیستم داشته باشد می‌‌بایست جستجو درون آن در زمان بسیار کوتاهی انجام شود. تشخیص این که آیا داده مورد نیاز پردازنده مرکزی درون حافظه نهانگاهی هست یا نه بایست بسیار بسرعت انجام شود. به همین دلیل ساختار حافظه نهانگاهی کاملاً با ساختار حافظه اصلی متفاوت است و بسیار پیچیده تر است و هرچه حجم حافظه نهانگاهی افزایش یابد این پیچیدگی نیز بیشتر می‌شود. به همین دلیل حافظه نهانگاهی بسیار گرانتر است و افزایش قیمت پردازنده با افزایش حجم حافظه نهانگاهی بسیار زیاد است.